Etiketten lezen deel 2: combinatie zoet, zout en vet

Voedingsmiddelen die zowel vet, suiker als zout bevatten, hebben een verslavende werking. Dit soort voedingsmiddelen heet men ook ‘highly palatable foods’ of letterlijk vertaald ‘zeer smakelijk eten’. Deze voedingsmiddelen zijn rijk aan vet, laten de bloedsuikerspiegel snel stijgen, bevatten (te) veel zout en vaak veel additieven. 

Men spreekt van een voedselverslaving wanneer men veel meer consumeert van dit ‘zeer smakelijk eten’ dan ons lichaam nodig heeft. 

De hypothese luidt dat een voedselverslaving te vergelijken is met andere verslavingen op vlak van gedrag en hersenactiviteit. Er zijn belangrijke verschillen, maar bepaalde analoge factoren tussen voedselverslaving en verslaving aan andere middelen zoals drugs, alcohol, … mogen niet onerkend blijven:

• De beloningsgebieden in onze hersenen lichten reeds op bij het zien van het middel waaraan men verslaafd is.
• Eerst worden de middelen gebruikt als beloning. Continu gebruik zorgt voor een shift in motivatie om het middel te gebruiken. Een voorbeeld om dit te verduidelijken: Initieel is de bijhorende gedachte bij het eten van een Mars “Als ik een Mars eet, geeft dit mij een goed gevoel”. Na een tijd verschuift deze motivatie naar “Ik moet een Mars kunnen eten, anders voel ik mij slecht”. 
• Stress en gemoedstoestand beïnvloeden keuzegedrag. Meer specifiek onvoldoende affectie, een lage zelfwaarde, angst, zelfmedelijden, gewichtsschommelingen en stemmingswisselingen zorgen voor een verlangen naar verslavende middelen. Dit is een vorm van aangeleerd gedrag om te leren omgaan met de stressfactor. Deze strategie kan reeds heel vroeg in je leven aangeleerd zijn (door jezelf). 
• Vicieuze cirkel: mensen die reeds een verslaving hebben, ervaren minder en minder voldoening bij het nuttigen van het middel, waardoor ze er steeds meer van willen en bij een slechte gemoedstoestand ook veel sneller zullen grijpen naar dit middel dan mensen die geen verslaving hebben. 
• Cravings vanuit je onderbewuste: wanneer je een slechte dag hebt en een Mars heeft je een goed gevoel, dan wordt dit in je onderbewustzijn opgeslagen. Ons onderbewustzijn heeft een steengoed en oneindig groot geheugen. Verder heeft ons onderbewustzijn het liefst zoveel mogelijk comfort en doet er alles aan om geen negatieve emoties te voelen, ook al heeft het eten van dergelijke voedingsmiddelen negatieve effecten voor het lichaam. Dit onderbewuste geheugen zal er de volgende keer dat je je slecht voelt, voor zorgen dat je opnieuw naar het middel grijpt dat je een goed gevoel gaf. 
• Een laatste analoog kenmerk tussen voedsel- en andere verslavingen is de mate van impulsiviteit. Bij impulsieve beslissingen worden keuzes gemaakt gericht op het onmiddellijke effect, en niet op negatieve gevolgen of langetermijnseffecten.

Bron: Kalon E, Hong JY, Tobin C, Schulte T. Psychological and Neurobiological Correlates of Food Addiction. Int Rev Neurobiol. 2016;129:85-110. doi: 10.1016/bs.irn.2016.06.003. Epub 2016 Jul 22. PMID: 27503449; PMCID: PMC5608024.

Velen zullen zichzelf in (één van) bovenstaande situaties herkennen. Dit is niet moeilijk in een maatschappij met grote prestatie- en sociale druk, (psycho-emotionele) stress enzovoort… 

De voedingsindustrie speelt hier slim op in. De combinatie suiker, zout en vet is verslavend, onderdrukt ons verzadigingsgevoel waardoor we er gemakkelijk teveel van eten, en verpakkingen worden zodanig samengesteld dat we er onbewust tot aangetrokken worden. 

Winst maken primeert boven de gezondheid van de consument, ook al doet de verpakking vaak vermoeden dat een product gezond is. De combinatie van vet, suiker en zout wordt zodanig samengesteld dat het verslavend effect zo groot mogelijk is. Dit kan verschillend zijn van land tot land. 

Er werd een schaal ontwikkeld – de Yale Food Addiction Scale (YFAS) -, waarin je voor een bepaald voedingsmiddel tot een score komt van 1 tot 7, waarbij 1 niet verslavend is en 7 het meest verslavend. Niet verwonderlijk zijn de voedingsmiddelen die als meest verslavend worden gescoord, allemaal ultrabewerkte producten waar je op een slechte dag gemakkelijk naar zal grijpen. Dit is de top 10 met ernaast de YFAS-score:

1. Pizza (4,01)
2. Chocolade (3,73)
3. Chips (3,73)
4. Koekjes (3,71)
5. Roomijs (3,68)
6. Frieten (3,60)
7. Cheeseburgers (3,51)
8. Frisdrank (3,29)
9. Taart (3,26)
10. Kaas (3,22)

Bron: https://www.ecowatch.com/addictive-foods-2641549319.html

Om een voedingsverslaving aan te pakken, is het dus in eerste instantie van belang om de onderliggende factor bij jezelf te (h)erkennen die ervoor zorgt dat je telkens opnieuw verkeerde voedingskeuzes maakt. Begeleiding kan hierbij welkom zijn om dergelijke onderliggende factoren te helpen benoemen. Wanneer je weet waar de wortels zitten van een bepaald gedrag dat je stelt, is het gemakkelijker om er iets aan te doen.

In plaats van af te gaan op verpakkingen, is het ook hier belangrijk om het etiket kritisch te bekijken. Heel vaak worden schuilnamen gebruikt die veel consumenten niet kennen, waardoor we er ook geen aandacht aan geven.

Volgende link geeft je 68(!) schuilnamen van suiker:

https://happyhealthy.nl/suiker-schuilnamen/

Transvetten gaan vaak schuil onder de namen ‘geharde plantaardige olie’ of ‘gehydrogeneerde plantaardige olie’. 

Zout staat er meestal gewoon op. Soms wordt minder zout gebruikt (lijkt gezonder), maar een zoute smaak wordt versterkt door de smaakversterker E621 (ook vetsin of monosodiumglutamaat). Over deze smaakversterker heb ik het al gehad in het eerste deel over etiketten lezen. Het onderdrukt je verzadigingsgevoel, kan voor hoofdpijn zorgen, en staat in relatie met overgewicht. Redenen genoeg om alert te zijn voor deze smaakversterker!

Claims op verpakkingen zijn meestal pure marketing, dit merk je snel wanneer je de ingrediëntenlijst even analyseert. Ingrediënten staan trouwens in volgorde van hun aandeel in het product vermeld. Het eerste ingrediënt is met andere woorden het hoofdbestanddeel van het product. 

Eén ding is zeker: het wordt ons niet gemakkelijk gemaakt. We moeten opboksen tegen teams van grote fabrikanten die jaar in jaar uit bezig zijn met het maken van zo verslavend mogelijke producten. Gelukkig komt er stilaan wel meer en meer bewustwording bij de consument. 

Indien u last heeft van cravings of emotionele eetbuien en u geraakt er niet vanaf, help ik u graag zoeken naar de oorzakelijke trigger, waar u mogelijks niet van bewust bent.

Marlies